Chyląc czoła przed rockową klasyką od zawsze ciągnęło mnie do słuchania mało znanych, dawno zapomnianych zespołów rockowych. Uwielbiam to uczucie podekscytowania, gdy uda mi się znaleźć prawdziwy diament w szorstkim kamieniu, uwielbiam ten dreszcz emocji podczas pierwszego przesłuchania, a później dodania go do ulubionych wykonawców na półce z płytami. Z tej listy (wcale nie krótkiej) wybrałem trzy płyty trzech różnych zespołów, które warto poznać. Zalecam, by grać je głośno!

STONEHOUSE „Stonehouse Creek 1971”

Jak dla mnie to jedno z najważniejszych płytowych wznowień jakie pojawiło się w 2011 roku i chyba jeden z najbardziej niedocenionych albumów hard rockowych nagrany w 1971 roku.

Grupa, która powstała w Plymouth była dzieckiem Petera Spearinga, niesamowitego gitarzysty i kompozytora. Przed jej założeniem Spearing kręcił się trochę po Niemczech, a nawet pojawił się w tamtejszej telewizji. Po powrocie do Wielkiej Brytanii z grupą The Earth w 1969 roku nagrał dwa single – jeden dla wytwórni Decca, drugi dla Columbii. Rok później założył Stonehouse, w składzie którego znalazł się wokalista James Smith o potężnym, wysokim głosie, perkusista Ian Snow, oraz basista Terry Parker. Po podpisaniu kontraktu z RCA Victor weszli do londyńskiego  Advision Studios gdzie w trzy dni nagrali płytę „Stonehouse Creek 1971”  nazwaną na cześć zatoki w ich rodzinnym mieście. Pomimo ogromnego potencjału płyta została niezauważona. Podejrzewam, że duża w tym wina wytwórni, która jej nie promowała (przynajmniej ja nie znalazłem żadnych śladów promocji ze strony RCA), bo gdyby to zrobiła dziś opowiadalibyśmy inną historię. Nie pomogła jej też niezbyt urodziwa okładka Keitha McMillana (bardziej znanego jako Keef) przedstawiająca kamienną tablicę z wygrawerowaną wielkimi literami nazwą zespołu, tytułem i rokiem wydania, co poniekąd stało się źródłem nieporozumień co do tytułu. Keef zaprojektował wiele fantastycznych okładek dla Black Sabbath, Hannibal, Colosseum, Spring,  Affinity… szkoda, że im trafiła się jedna z mniej ciekawych. Porównywanie Stonehouse z innymi zespołami jest bezcelowe, ale (ku mojemu zdziwieniu) często określano go zespołem progresywnym. Hm… jeśli tak, czy powiemy to samo o Deep Purple..? W każdym bądź razie jeżeli ktoś lubi Rare Bird (dwie pierwsze płyty), My Blitz, wczesny Led Zeppelin, czy Stray nie zawiedzie się.

Album zaczyna i kończy się dwoma krótkimi oddzielnymi częściami tytułowej piosenki trochę w stylu country, trochę folkowo-popowy. Ale wszystko pomiędzy to najwyższej klasy inteligentny hard rock podszyty bluesem, dobrze zagrany, pozbawiony zbędnych dodatków, ze świetnym wokalem z dużą ilością gitary. Czy trzeba czegoś więcej..? W „Hobo” zespół pokazuje się od ciężkiej, blues rockowej strony z pianinem w tle i histerycznym wokalem, który wzbudziłby zazdrość wielu wokalistów. „Cheater” to punkt kulminacyjny albumu. Ten bardzo ciężki gatunkowo numer z niesamowitym brzmieniem gitary dorównuje najlepszym hard rockowym zespołom. Lekko progresywna gitara otwiera „Nightmare”, a fortepianowe ozdobniki nadają mu klimat boogie.  Perkusja i bas uzupełniają potężny dźwięk gitary w „Down, Down”, a „Don’t Push Me” z progresywnymi riffami przyciąga uwagę jak mało który. Z kolei „Topaz” to instrumentalny utwór, idealny dla tych, którzy lubią „Moby Dicka”, ale mają też tendencję do jego szybkiego przewijania; ten jest wolny od solówki perkusyjnej, więc przewijanie nie wchodzi w rachubę. Z kolei  „Ain’t No Game” i „Four Letter Word” zagłębiają się w głębsze tematy takie jak tolerancja i nastroje antywojenne. Szkoda, że Stonehouse wydał tylko ten jeden album będący klejnotem swojej epoki, bo potencjał mieli ogromny. Po rozpadzie James Smith i Ian Snow dołączyli do progresywnego zespołu  Asgærd nagrywając znakomitą płytę „In The Realm Of Asgærd”.

PUGH’S PLACE „West One” (1971)

Holandia… Ile znakomitych zespołów pochodzi stamtąd. A tym, którym udało się zająć poczesne miejsce w historii muzyki jak Focus, Ekseption, czy Supersister są niezwykłe. Szkoda, że Pugh’s Place tego nie osiągnął. Zresztą niewielu potrafi go dziś kojarzyć i  ja to rozumiem. Ale zanim popadł on w zapomnienie wydał jeden, moim skromnym zdaniem znakomity, album.

Grupa powstała w 1965 roku w holenderskim Leeuwarden z popiołów Example, którego gitarzystą był Hans Kerkhoven. Po początkowym okresie spędzonym na graniu coverów skład się ustabilizował i dwa lata później zespół zmienił nazwę na Pugh’s Place. W 1970 roku nagrali dla Decca singla – preludium do albumu „West One” wydanego rok później. Muzyka na tej płycie to ciężki rock z genialnymi solówkami na flecie, dzikimi gitarami, doskonałymi frazami klawiszy, solidną sesją rytmiczną, świetnymi liniami basowymi, przy których chce się skakać i dynamicznym wokalem zgodnym z epoką. Krążek zaczyna się od piosenki Beatlesów „Drive My Car” i słowo daję, to najlepszy wykon tego utworu jaki w życiu słyszałem. Aranżacja muzyczna, ciężko brzmiący atak gitary, organów Hammonda i fletu są fenomenalne! Oczywiście pozostałym, bardzo intensywnym autorskim utworom nic nie brakuje. Szybki „The Prisoner” z progresywnym riffem jest kolejnym moim faworytem, świetne  „Old Private John” i „Give Me Good Music” mogłyby stać się klasykami, zaś „Lady Power” to bardzo miłe zaskoczenie na zamknięcie płyty. Ilekroć sięgam po ten album za każdym razem wprawia mnie on w dobry nastrój, co jest kolejnym jego plusem.

GRIT „Grit” (1972)

Grit powstał z popiołów londyńskiego zespołu Merlyn i tworzyli go: Frank Martinez (gitara prowadząca), Paul Christodoulou (bas), Tom Kelly (perkusja) i Jeff Ball (wokal). Frank Martinez, zwany też „Spider”, na początku swojej kariery muzycznej przeszedł przesłuchanie u Joe Meeka w jego studiu Holloway Road. Później grał z John Dummer Band, oraz z zespołem Grand Union supportując Pink Floyd w 1968 roku. Tom Kelly pogrywał w Connexion, a Paul Christodoulou razem z Frankiem w Merlyn. Po kilku próbach zadebiutowali na scenie u boku Nazareth z miejsca zdobywając sympatię publiczności. W Wigilię Bożego Narodzenia roku’72 nagrali demo w londyńskim SWM Studios przy Clerkenwell. Nagrania zrobiono w locie, bez prób. Inżynier dźwięku nie przyłożył się zajęty świątecznymi myślami. Cztery kopie12-calowego acetatu (po jednym dla każdego) zostały wytłoczone w celach promocyjnych. Uzbrojeni w demo odwiedzili kilku agentów muzycznych, ale nikt nie był zainteresowany. Podczas poszukiwań menedżera zgłosił się do nich Grek, Kon Mantas, który zaproponował im trasę po Grecji. To była prawdziwa przygoda. Udało im się pojawić w telewizji i zagrać na kilku dużych festiwalach z wielkimi nazwiskami greckiej sceny psych progowej takimi jak Socrates i Peloma Mpoklou. Szalejący z zachwytu Grecy nadali im przydomek „The Bomb”. Niestety, z powodu problemów rodzinnych, Frank musiał opuścić zespół i wrócić do Anglii. To był koniec dla Grit.

Prawie cztery dekady później jeden z tych acetatów został znaleziony na pchlim targu w Niemczech. Znalezisko tak bardzo zaintrygowało słynnego kolekcjonera płyt Hansa Pokorę, że umieścił je w swojej książce „7001 Record Collector Dreams” z maksymalną oceną za rzadkość. Aż do 2019 roku o zespole nie było wiadomo nic. Dosłownie. Przypadek sprawił, że Alex Carretero z Guerssen znalazł Franka Martineza, który rzucił garść informacji na jego temat. Mało tego – otworzył przed nim swój skarbiec, w którym znajdowała się oryginalna taśma-matka demo, oraz kasety magnetofonowe nagrane podczas prób zespołu Grit i… Merlyn! W 2020 roku Guerssen wydał to na winylu, a dwa lata później na CD. Wydawca wykonał niesamowicie dobrą robotę czyszcząc nagrania, które (o czym warto pamiętać) przeleżały nietknięte przez ponad czterdzieści lat.

Psychodeliczny hard rock z wściekłą perkusją i oszałamiającą gitarą prowadzącą – tak najkrócej można opisać ten materiał. Są tu oczywiście cztery utwory z oryginalnego acetatu: zabójczy „Mineshaft”, czyli czysty undergroundowy hard rock z gitarowym fuzzem, progresywny „Child And The Drifter” z bombastyczną perkusją i zabójczymi solówkami, oraz dwa połączone ze sobą numery „What Do You See In My Eyes” i „I Wish I Was” utrzymane w klimacie ciężkiej prog rockowej psychodelii. Cztery, czystej maści prawdziwe kilery! Ależ się tego słucha!!! Gratką dla miłośników Grit będą zapewne trzy kawałki (na czele z pędzącym jak super szybkie TGV, „100 Miles”) nagrane w trakcie prób zespołu przed koncertem w londyńskim „Angel Pub” w 1972 roku. Co prawda są one nieco gorszej jakości, ale moc wciąż jest obecna! Kolejny rarytas to cover grupy Burnin Red Ivanhoe „Across The Windowsill” wykonany przez Merlyn w 1969 roku.

W jednym z ostatnich wywiadów Frank Martinez przyznał, że w Atenach nagrali kilka innych swoich utworów, ale on ich nie ma. Być może za jakiś czas na jakimś pchlim targu wypłyną i one. Trzymam kciuki, by tak się stało!

Za każdym zespołem kryje się jakaś historia. Czasem zwykła i na pozór nudna, innym razem fascynująca, godna hollywoodzkiego scenariusza. Za każdą z nich stoją ludzie z krwi i kości, którzy ją tworzyli. I to one pociągają mnie na równi z ich muzyką.

Początki hiszpańskiego zespołu Lone Star sięgają roku 1959. Przez cały okres istnienia zakończonego w 2000 roku przewinęło się przez niego co najmniej piętnastu muzyków, ale od samego początku jego niekwestionowanym liderem był klawiszowiec Pedro Gené. Pere (jak nazywali go przyjaciele) powrócił do Barcelony po roku spędzonym na Wyspach Brytyjskich akurat w czasie eksplozji rock and rolla. Ten czas odcisnął na nim piętno i miał decydujący wpływ na zrozumienie istoty rocka. W tamtejszym konserwatorium gdzie pogłębiał tajniki gry na fortepianie zgromadził kolegów, z którymi szybko utworzył zespół nazywając go Lone Star. Początki, jak to w odizolowanym kraju jakim w tamtych czasach była Hiszpania, były podobne jak u większości innych wykonawców. Zaczynali  od grania amerykańskich i angielskich przebojów w nocnych klubach, dyskotekach i na plażach Barcelony zdobywając sceniczne obycie i doświadczenie. W 1962 roku firma La Voz De Su Amo, współzależna EMI, zwróciła na nich uwagę. Wydawało się, że złapali Pana Boga za nogi. Podpisali kontrakt i podobnie jak wszyscy artyści tej spółki musieli nagrywać narzucone przez firmę zagraniczne przeboje.

Rok później wydali EP-kę „Todo Es Parte De Ti ” z własnymi piosenkami, w tym dwa rock and rollowe numery, „My Baby” i „I Want You With Me”, zaśpiewane w języku angielskim, co w tamtym czasie było w tym kraju niespotykane.

W 1966 roku nagrali pierwszą płytę długogrającą, na której połowa utworów to covery, pozostałe to kompozycje własne. Wytwórnia zdając sobie sprawę z sukcesu jaki longplay odniósł właśnie dzięki autorskim kompozycjom bazującym na rhythm and bluesie i rocku dała im większą swobodę twórczą. Dwa lata później singiel „Mi Calle” (Moja ulica) odzwierciedlający frustrację klasy robotniczej pod rządami generała Franco odniósł ogromny sukces. To dało im zielone światło, by pokazać wszystkim drugie, jazz rockowe oblicze na albumie „En jazz” wydanym w w tym samym roku w limitowanym nakładzie 500 sztuk. W wywiadzie z tego okresu Pedro Gené wyjaśniał: „Staramy się grać prosty, komercyjny jazz, który może być atrakcyjny dla młodzieży,”  Fakt, „En jazz” to bardzo wyjątkowy projekt jak na rok’68, na którym znajdziemy i sonatę Mozarta i tradycyjną katalońską piosenkę świąteczną, utwór „I Believe To My Soul” nieznanego jeszcze w Hiszpanii Raya Charlesa, czy klasyczny standard „Misty” Errolla Garnera.

Pierwsze lata nowej dekady przyniosły zmiany w muzyce, a jej prądy zaczęły wirować w różnych kierunkach. Lone Star decyduje się wyruszyć w trasę po Europie, a jej owocem będzie „Spring 70” – bardzo zaskakujący album koncertowy, na którym słychać więcej bluesa z progresywnymi tendencjami i niespotykaną dotąd wokalną agresywnością Pere’a. W rodzinnym kraju żaden festiwal nie obył się bez jego udziału i gdy wydawało się, że świetlista droga kariery jest przed nimi wytwórnia EMI zerwała kontrakt. Rozstanie było tym boleśniejsze, że zespół nie otrzymał ani grosza za prawa do nagranych albumów, singli i EP-ek, co doprowadziło go do bankructwa. Chcąc kontynuować działalność szukali ratunku w małych, niezależnych wytwórniach płytowych takich jak Unic, Diplo i Phonic. W tej pierwszej, w 1973 roku nagrali świetny, hard rockowy „Adelante Rock En Vivo”, który okazał się najlepiej sprzedającym się albumem w Hiszpanii i ich największym jak do tej pory sukcesem. Mało tego. Otrzymali wiele nagród i zostali uznani za najlepszą grupę w kraju. Ale pech ich nie opuszczał. Właściciel wytwórni uciekł ze wszystkimi pieniędzmi, a oni po raz kolejny musieli wszystko zaczynać od nowa. Na szczęście kolejny albumy „Síguenos” (1976) pokazał energię i oblicze zespołu doświadczonego, zdolnego pokonać wszelkie przeciwności losu, co potwierdzili płytą „Horizonte” nagraną w trakcie trudnej dla kraju transformacji politycznej.

Pragnienie odzyskania wolności po długim i mrocznym okresie, niepewność co do przyszłości, nieufność do polityków, poszukiwanie tożsamości, potrzeba nadrobienia straconego czasu… wszystko to zawarte zostało w tekstów właśnie na tej płycie. Porzuciwszy na dobre brzmienie lat 60-tych zespół, podobnie jak Asfalto, Topo, czy Leño, odnalazł się w ciężkim rozbudowanym rocku z progresywnymi akcentami nawiązując przy tym do korzennej muzyki andaluzyjskiej. Wszystko to zostało oczywiście podparte dużą ilością elektrycznych gitar, mocną sekcją rytmiczną i świetnymi partiami instrumentów klawiszowych. Gdyby współpracowali z dużą firmą płytową ich produkcja byłaby zapewne bardziej wyjątkowa. Nie mniej ciężka praca wykonana w małej wytwórni Phonic z bardzo poprawną produkcją godna jest pochwały. Po części to ona pomaga nam odkryć Alexa Sáncheza, gitarzystę, który niejednokrotnie w trakcie słuchania albumu pozostawił mnie z otwartymi ustami.

Niepokoje jakie nimi targały są bardzo dobrze uchwycone, a ich dzieło, nieco krytyczne i utrzymane raczej w smutnym tonie, jest odbiciem wiszących w powietrzu nastrojów jakie panowały wśród  ówczesnego społeczeństwa. Album zaczyna się od „Introduction” , którego pierwsza, pełna tajemniczości, owinięta zimnym wiatrem struktura instrumentalna nie pozostawia wątpliwości co do swojej roli. Rysując krajobraz nadziei fortepianowe nuty Gené’a brzmią jak słodkie łzy i są jak alegoria Ying i Yang… Ostre, mocne, silne i dudniące brzmienie gitary z poważnym riffem zanurza nas w „Quien no anda, no se mover” (Kto nie chodzi ten się nie porusza)– ciężkim i mrocznym utworze, który zachęca do refleksji nad naszym miejscem w społeczeństwie. Szorstka, nieustanna melodia powtarza się przez cały utwór, w którym wszystko kręci się wokół gitary z ciężkim solem Alexa w jego centralnej części. Nagranie kończy mini-sonda uliczna; wypowiedzi są po angielsku, by istniejąca cenzura nie usłyszała czegoś niestosownego… Pewne odprężenie w brzmieniu przynosi „Papel social” , krótki utwór prezentujący powściągliwą melodię z delikatną, instrumentalną aranżacją na pianino elektryczne i gitarową solówką. Zamykający pierwszą stronę „No será…?” z chwytliwym refrenem ukazuje najbardziej otwartą stronę zespołu. Brzmi to jak miejski rock, będący argumentem przeciwko niesprawiedliwości i egoizmowi niższych klas społecznych. To bardziej „świąteczny” utwór z doskonałymi partiami gitary Alexa, który jest tu asem. Całkiem prawdopodobne, że wczesny Joaquin Sabina (poeta, piosenkarz, muzyk prześladowany przez reżim generała Franco) pił z tej tej samej studni.

Z większym spokojem, na dodatek utworem tytułowym, zaczynają stronę „B”, w którym chciałbym zwrócić uwagę na Ricardo Acedobasu, który grą na basie odcisnął tu swoje piętno. W tekstach pojawia się kolejna krytyka społeczna, a rozdzierający wokal Gené’a sprawia wrażenie, jakby miał zerwać struny głosowe. Wpadającemu w ucho refrenowi towarzyszy kolejne znakomite solo gitarowe… W „Noria de Feria” (Diabelski Młyn), w którym dominują partie basowe i dźwięczne brzmienia gitary, zespół przedstawia nam opis codziennego życia. To najdłuższy utwór, dlatego dzieli się na pierwszą, poważną część, oraz drugą, w której rytm zmienia się radykalnie idąc w kierunku bardziej anarchicznego brzmienia podkreślony ciężką, blues rockową gitarą. Dynamiczną atmosferę podsyca znakomita perkusja, za którą zasiadał Luis Masdeu. Całość płynnie przechodzi w „Tiempo” (Czas), gdzie Gené w końcu błysnął wspaniałym i sugestywnym solem na elektrycznym fortepianie. W dalszej części zespół zbliżył się ku bardziej jazzowym strukturom, a następnie, ustępując miejsca rockowym aranżacjom w połączeniu z nieodzownym gitarowym solem Alexa, powrócił do początku, gdzie autor prosi o coś, co jest aktualne do dziś, a nawet bardziej… do czasu. Na koniec pojawia się instrumentalne nagranie będące kontynuacją „Introduction” z początku płyty. Tak oto ​​praca została wykonana, a społeczna skarga przekazana – krąg został zamknięty.

„Horizonte” to świetny album pełen dobrych melodii i uczuć, w którym muzyka płynie w elegancki, spontaniczny sposób. Jest świeżość i jest bardzo dobra harmonia między muzykami. To album odzwierciedlający trudny politycznie i muzycznie czas wykonany z klasą przez zespół, który pomimo pecha i wielu zmian personalnych jakich doświadczył w ciągu swojej długiej kariery dawał z siebie wszystko. To także album z dobrymi wibracjami, którego słuchanie wciąż sprawia mi ogromną przyjemność.