Łącznikiem grup THE NORMAN HAINES BAND i LOCOMOTIVE był urodzony w Birmingham Norman Haines – wokalista o ciekawej barwie głosu ( kojarzy mi się z Peterem  Hammillem z Van Der Graaf Generator), wyśmienity organista i człowiek, który odrzucił współpracę z Black Sabbath w 1970 roku. Ale po kolei.

Założycielem grupy LOCOMOTIVE był Jim Simpson, jazzowy trębacz i fotograf. Zespół założył w 1965r. nazywając go pierwotnie Kansas City Seven. To tu debiutowali m.in. saksofonista  Chris Wood (później w Traffic) oraz perkusista Mike Kellio (wkrótce w Spooky Tooth). Początkowo siedmioosobowy skład grał muzykę jazzową z domieszką rhythm & bluesa i soul. Po przyjściu Hainesa muzyka ewoluowała w stronę psychodelii, który to kierunek muzyczny stawał się w owym czasie coraz bardziej popularny. Niemniej pierwszy singiel zespołu wydany w grudniu 1967 roku („Broken Heart”/ Rudy- A Message To You„) był nagrany w rytmach… jamajskiego ska! Wydania  singla nie doczekał Simpson, który kilka miesięcy przed jego nagraniem odszedł z zespołu, by zająć się prowadzeniem interesów  kilku lokalnych zespołów. Jednym z nich był zaczynający dopiero swą muzyczną przygodę kwartet Earth, który wkrótce zmienił nazwę na… Black Sabbath. Co ciekawe –  Simpson miał być czynnym muzykiem w grupie Ozzy’ego. Nagrał z nimi nawet demo, które jednak chyba przepadło na wieki i które nigdy nie ujrzało światła dziennego. Piszę „chyba”, gdyż ponoć w internecie krąży rzekoma kopia tej sesji. Rzekoma, ponieważ jak się okazuje fragment z partią trąbki został „wklejony” z… nagrania Tomasza Stańki z grupą SBB (sic!).  A zatem Jima Simpsona nie można usłyszeć ani z Black Sabbath, ani z grupą LOCOMOTIVE.

Zespół zaczynał być coraz bardzie popularny w Birmingham i poza nim. To dzięki Normanowi Hainesowi zmieniała się też stylistyka LOCOMOTIVE , który postawił na mariaż progresywnych zadziornych organów Hammonda z jazzową sekcją dętą. Podpisany wkrótce kontrakt ze słynną wytwórnią EMI Parlophone przyniósł efekt w postaci kolejnego singla, który stał się  popularny osiągając ostatecznie 25-tą pozycję na brytyjskiej liście przebojów w 1968r.! To ostatecznie przekonało szefów Parlophone, by wydać zespołowi dużą płytę. Pełni pomysłów i dobrych nadziei, Norman Haines, basista Mick Hinks i perkusista Bob Lamb pod koniec tego samego roku przekroczyli progi legendarnych dziś Abbey Road Studios w Londynie, by pod okiem producenta Gus’a Dudgeone’a zarejestrować swój debiutancki longplay „We Are Everything You See”.

Okazało się, że wyszedł z tego fantastyczny, psychodeliczny i (niestety) ogromnie niedoceniony album z wyraźnie słyszalnymi elementami bluesa i jazzu. Kompozycje zamknięte są w krótkie, ale zwięzłe psychodeliczne piosenki. Mnóstwo w nich ponurych organowych brzmień. Mamy tu bardzo fajne aranżacje sekcji instrumentów dętych (m.in. Dick Heckstall-Smith, Chris Mercer i Mick Taylor), oraz częste zmiany nastrojów. I melodie, które zapadają w pamięć.

Najważniejszą piosenką z tego albumu okazała się kompozycja zatytułowana „Mr. Armaggedon” – największy jak się później okazało przebój zespołu. Piękna rzecz. Posępna i radosna zarazem (tak, to możliwe!), a do tego do bólu brytyjska, która pojawia się zaraz na początku płyty (po orkiestrowym wstępie „Overture„). Złośliwi twierdzą, że to również największe przekleństwo albumu, bo wobec tego utworu reszta wydaje się nieco blada. Twierdzę z całą stanowczością, iż jest to oczywista bzdura, bowiem inne utwory również mają ciekawe melodie i doskonałą atmosferę. Nasuwają się skojarzenia z pierwszymi płytami Procol Harum, Genesis, czy (mniej  znaną u nas formacją) Velvett Fogg. Wersja CD zawiera sześć bonusów z trzech singli, w tym monofoniczną  wersję „Mr. Armaggedon” ze zmienionym wstępem!

Wytwórnia Parlophone pokpiła jednak sprawę. Nie będąc pewna, czy tak „ciężki” materiał muzyczny się sprzeda, wstrzymała wydanie albumu o cały rok!. Kiedy więc album ukazał się w końcu na rynku w 1970 roku Haines (odrzucając w tzw. między czasie propozycję przyłączenia się do Black Sabbath), stworzył z nowymi muzykami projekt muzyczny o niewyszukanej nazwie THE NORMAN HAINES BAND. Kilka miesięcy później na rynek trafiła ich debiutancka i jedyna, jak się wkrótce okaże, płyta zatytułowana „Den Of Iniquity„.

Podążając tropem poprzedniej płyty, THE NORMAN HAINES BAND zafundował nam kapitalny, klinicznie wręcz progresywny, aczkolwiek nie pozbawiony ciężkich elementów album oparty w głównej mierze na wszechobecnym brzmieniu organów Hammonda. Brzmieniu lekko zniekształconym, lub też przesterowanym nadający muzyce zdehumanizowany charakter. Ale to pierwsze wrażenie, bowiem kiedy posłuchałem tego albumu raz jeszcze i jeszcze raz okazało się, że bardzo ważna jest tu też gitara. Grający na niej Neil Clarke na szczęście nie dał się zepchnąć na boczny tor i jego gra oraz umiejętności wiele znaczą dla całej płyty. Słychać to już w otwierającym, tytułowym nagraniu, a także w utworze, który powstał kilka lat wcześniej  „When I Come Down”. Nota bene utwór ten zaproponowano grupie Black Sabbath, która go odrzuciła, gdyż jak stwierdził Tony Iommi po latach „Nie pasował nam do muzyki granej wówczas przez Sabbath„. Trochę to dziwne, gdyż mamy tu świetny riff, który w wykonaniu grupy Normana Hainesa nagrany został na gitarze i organach Hammonda z użyciem różnych przetworników dźwięku. Spokojniejsze fragmenty płyty to m.in. zagrany na gitarze akustycznej „Bourgeois” będący chyba ukłonem w stronę folkowego Boba Dylana, czy „Finding My Way Home” ciążący ku estetyce muzyki pop. Jednak opus magnum całej płyty to skomponowany przez gitarzystę Neila Clarke’a  13-to minutowy rozimprowizowany i galopujący „Rabbits” wart każdych pieniędzy! Tematy muzyczne przechodzą jeden w drugi, tempo ulega co jakiś czas zmianom, a klamrą spinającą początek i zakończenie utworu jest głos lidera zespołu wyśpiewującego tekst zwykłej dynamicznej piosenki. To klasyczny przykład jak bez zbytniej ekwilibrystyki i „nadmuchanej” wirtuozerii można grać długo i w sposób absorbujący.

Na koniec kilka słów o intrygującej okładce płyty.  Ilustracja zamieszczona na jej froncie była sprawcą całego zamieszania. W tamtym czasie większość sklepów nie chciała przyjmować albumu do sprzedaży uważając ją za dość obsceniczną. W Stanach płytę wkładano zaś do szarych kopert, by nie gorszyła klientów! Nie dziwi więc fakt, że oryginalny winyl wydany przez zasłużony Parlophone Records chodzi dziś w Ebayu po 1500 euro! Jeśli nie mamy aż tylu pieniędzy na oryginalny LP, zainwestujmy w dużo tańszy krążek CD, który wydała firma Esoteric. Naprawdę warto!

O tym jak mało znany i słabo spopularyzowany jest skandynawski rock z lat 70-tych wspominałem już przy okazji omawiania duńskiej grupy THORS HAMMER i jej jedynej (wspaniałej zresztą) płyty wydanej w 1971r. Podejmując wątek skandynawskiego nieznanego „starego” rocka chcę odkurzyć z patyny zapomnienia kolejną perłę muzyczną. Tym razem będzie to płyta zespołu z Finlandii, portowego miasta Pori, leżącego w południowo-zachodniej części kraju. Miłośnikom jazzu znane z corocznego, międzynarodowego festiwalu Pori Jazz  (tak na marginesie – jest także miastem partnerskim naszego Kołobrzegu). Ten zespół to ELONKORJUU zaś płyta, będąca diamentem w koronie skandynawskiego rocka to „Harvest Time”. Gdybym miał krótko określić styl grupy powiedziałbym, że to niezwykle spontaniczna i energetyzująca dawka hard rocka z elementami bluesa i progresywnymi wstawkami. Wśród inspiracji dopatrzeć się można Deep Purple, Led Zeppelin, wczesny Jethro Tull i gdzieś daleko amerykański Jefferson Airplane. Nad całością unosi się specyficzna dla krajów skandynawskich, melancholijna, nieco zimna nutka smutku. Wydanie debiutanckiego albumu poparte było wieloma koncertami. To na nich kształtował się styl grupy. Występując na Wyspach i Europie Zachodniej przyjmowali nazwę Harvest (odpowiednik fińskiego „elonkorjuu„), która pewnie lepiej „sprzedawała” się na afiszach. Niesamowita żywotność i naturalność cechująca tę muzykę, to zasługa młodzieńczego składu: Jukka  „Jusu” Syrenius (g) i Heikki „Lossi” Lajunen (voc) mieli po 20 lat, trzy lata starsi byli Velli-Pekka „Hippi” Pessi (bg) i Ilkka „Ike” Poijarvi (g,organ), zaś perkusista Eero Rantasila ledwie skończył 17 wiosen. Ten entuzjastyczny i młodzieńczo-spontaniczny zapał do tworzenia muzyki zawarty jest w 10-ciu utworach na debiutanckiej płycie „Harvest Time” wydanej w 1972 roku przez fiński oddział EMI Parlophone.

To, co przykuło moją uwagę od pierwszego przesłuchania to zachwycająca gra gitarzysty Jukki Syreniusa, który z ogromną swobodą potrafi czarować zarówno dynamicznym układem  akordów, jak i wspaniałymi partiami solowymi. Drugim instrumentalistą, którym się zachwyciłem był Eero Rantasila. Fenomenalny perkusista, inteligentnie potrafiący połączyć mocne rockowe uderzenia z jazzowymi wpływami. A jak to soczyście i wyraziście brzmi! Tak grali najwięksi mistrzowie, a przecież chłopak nie był jeszcze  pełnoletni…

Płyta rozpoczyna się utworem „Unfeeling” i po jego przesłuchaniu pomyślałem sobie: „O rany! Jeśli wszystkie numery będą tak wspaniałe, to ta płyta nie będzie wyjmowana z mego odtwarzacza CD przez kilka miesięcy”. No i nie była! Wspaniały riff,  nabijająca dynamiczny rytm na dwóch bębnach taktowych perkusja, wszystko to wykonane w szybkim tempie mknie niczym szarża łagodzona nagłymi nastrojowymi spowolnieniami,  wspaniała solówka gitarowa, no i ta tęsknota w głosie wokalisty. Głosie charakterystycznym, nad wyraz dojrzałym.

Liryczny temat, zaznaczony w pierwszym utworze pojawia się przy okazji następnego nagrania „Swords”, oraz w „Praise To Our Basement” a to za sprawą fletu poprzecznego, którego na płycie jest co prawda mało, ale jeśli już się pojawi to wytwarza unikalny, wręcz baśniowy klimat. Do tego w „Swords” dochodzą (moje ukochane) Hammondy! Więcej tego instrumentu jest w „Captain” , które budują tajemniczą atmosferę wraz z absolutnie wybitną partią gitary basowej. Velli-Pekka Pessi pokazuje jak bardzo melodyjnie można grać na czterech strunach. Ten nastrój zostaje wkrótce zburzony z hard rockową intensywnością, z pojawiającym się rewelacyjnym solo gitarzysty, oraz piorunującym wręcz werblem. Po chwili wszystko ulega wyciszeniu i wchodzi niebiańska partia fletu – prawdziwy, magiczny moment na tej płycie… Instrumentalny „Future” powala basem i czaruje popisem gitarzysty, który „zapętlił” kilkoma powtarzalnymi dźwiękami gitarowy motyw. Otworzył przy tym furtkę dla krótkiego solowego popisu perkusisty zdradzającego tutaj inklinacje jazzowe. Trochę szkoda, że gitarzysta nie pociągnął swego tematu dłużej, bowiem jest on naprawdę wspaniały. Jazzowe ciągoty w nagraniach hard rockowych usłyszeć też można w „Hey Hunter” i „Old Man’s Dream”, dowodząc, że każdy zamieszczony tu utwór jest rewelacyjny, niepowtarzalny i na bardzo wysokim poziomie. Debiut ELONKORJUU zamknął się w czterdziestu minutach muzyki. Dodam więcej: czterdziestu fascynujących minutach nie tylko dla badaczy rockowych skamielin!

Oryginalna, winylowa edycja „Harvet Time” ukazała się tylko w Finlandii i dziś jest kolekcjonerskim rarytasem będąc na liście marzeń niemal każdego szanującego się kolekcjonera czarnych płyt. Jak łatwo się domyślić kosztuje krocie, więc warto pokusić się na o wiele tańsze wznowienia na płytach CD.

Niemiecka grupa SCORPIONS kojarzona jest dziś z wielkich przebojów lat 80-tych i 90-tych takich jak „Wind Of Change”, „Still Loving You”, „Send Me An Angel”, „No One Like You” etc. śpiewanych na koncertach z nieodzownym atrybutem – tysiącem zapalonych zapalniczek trzymanych w wyciągniętych wysoko dłoniach. Jednak na początku swej działalności, a w szczególności na swym debiutanckim albumie „Lonesome Crow” grali zupełnie inaczej. Album zaliczany jest do arcyciekawego zjawiska zwanego krautrockiem, czyli niemieckiej odpowiedzi na brytyjski rock progresywny, które zaowocowało całą rafą pereł muzycznych. „Lonesome Crow” po dziś dzień pozostaje najwybitniejszym artystycznym dokonaniem tego gatunku i należy do najściślejszej czołówki najlepszych albumów w całej historii rocka!

Początki grupy sięgają roku 1965, kiedy to Rudolf Schenker, oraz Karl Heinz-Vollmer, Wolfgang Dziony i Achim Kirchoff postanowili dać upust swym artystycznym aspiracjom powołując do życia zespół SCORPIONS. Rudolfowi przypadła rola wokalisty i gitarzysty. Tego właśnie instrumentu zazdrościł mu jego dużo młodszy brat Michael marzący o własnej gitarze. Jakież było jego zdziwienie, kiedy na swe jedenaste urodziny Rudolf podarował mu nowiuteńkiego Gibsona Flying V mówiąc, filuternie przy tym mrużąc oczy „Jak się nauczysz na niej grać, będziesz miał każdą panienkę”. Dodatkowo motywował go do gry oferując mu jedną markę za każdy nauczony utwór. Ale Michael nie potrzebował zachęty. Całymi dniami i  nocami zamknięty w swym pokoju brzdąkał na swej gitarze „odgrażając” się bratu: „Będę lepszy od ciebie! Będę najlepszy na świecie”. Nikt tych słów  wówczas nie brał na serio…

Mimo niedostatków wokalnych starszego Schenkera, niespecjalnych umiejętności gitarowych Vollmera, SCORPIONS dorobili się statusu klubowej gwiazdy w Hanowerze. I tu na scenę wchodzi ojciec obu braci.  Widząc niedostatki w grze gitarzysty przyprowadza pewnego dnia na próbę swą najmłodszą latorośl. Michael daje popis gry na swym Gibsonie, który dosłownie lata mu w rękach wydobywając przy tym niesamowite dźwięki. Cały zespół osłupiał z wrażenia! I chwilę potem podziękował grzecznie młodemu gitarzyście, czym wprawił w osłupienie tak seniora rodu jak i juniora. Ten ostatni poczuł się bardzo urażony odmową przyjęcia do zespołu, a największy żal odczuwał do swego starszego brata.

Niedługo potem Michael znalazł pocieszenie w grupie Cry, będącą jak się wkrótce okaże groźną konkurencją dla SCORPIONSÓW. Na tyle groźną, że ponownie ojciec namieszał na lokalnej scenie. Za jego sprawą niepełnoletni Michael dostał zakaz wstępu do nocnych klubów, gdzie odbywały się ich występy tłumacząc, że syn najpierw musi skończyć szkołę. Młody Schenker musiał poszukać sobie nowych kolegów.

Długo nie szukał i omijając szerokim łukiem zespół Rudolfa (ku niezadowoleniu ojca) dołączył do grupy COPERNICUS. Tam natknął się na niejakiego Klausa Meine, wokalistę i rówieśnika swego starszego brata. Tym razem rodzice nie ingerowali w plany syna widząc jakie postępy czyni ich latorośl, tym bardziej , że opieką nad nieletnim miał zająć się Meine. Poza tym tak się szczęśliwie złożyło, że Copernicus i SCORPIONS odbywali próby w tym samym miejscu. Rudolf z zazdrością i podziwem spoglądał na sukcesy Copernicusa – nie dość, że mieli wspaniałego wokalistę i gitarzystę, to na dodatek wykonywali własny repertuar w przeciwieństwie do jego zespołu, którego repertuar w głównej mierze opierał się na coverach. Czas było więc porzucić dumę, pojednać się z bratem i zreformować swój zespół. I tak w styczniu 1970 roku do zespołu Rudolfa oraz Wolfganga Dziony’ego dołączyli Michael Schenker, Klaus Meine oraz basista Lothar Heimberg.

Odnowiony zespół SCORPIONS  zaczął tworzyć własne kompozycje (bracia Schenkerowie) i pisać teksty po angielsku, a więc w tym uniwersalnym rockandrollowym języku (Meine i pozostali członkowie). Zaczęli zyskiwać coraz większy rozgłos. Znany brytyjski reżyser filmowy John Schlesinger zaproponował im nawet współpracę i wykorzystał ich muzykę do filmu dokumentalnego o tematyce antynarkotykowej, o czym dziś już raczej się nie pamięta. Ale to wydarzenie spowodowało, że tym sposobem trafili na legendarnego niemieckiego producenta nagraniowego, Conny’ego Planka. Plank podpisał z nimi kontrakt i wkrótce potem wziął ich do studia Brain Records, gdzie pod jego okiem zespół nagrał swój debiutancki album „Lonesome Crow” , który został wydany w 1972 r.

Podobno, kiedy w latach 80-tych puszczono fragmenty tego albumu Rudolfowi Schenkerowi ten nie rozpoznał swego dzieła. Tak bardzo inna jest to muzyka od tej, do której i my skłonni jesteśmy zazwyczaj zespół SCORPIONS kojarzyć. Album wspaniale zachowuje klimat muzyki z pierwszej połowy lat siedemdziesiątych, a przy tym ujmuje oryginalnością i różnorodnością, łącząc w sobie wiele stylów. Mamy tu więc i hard rock o progresywnych rozwinięciach i psychodelię i jazzowo – orientalne wtręty, a także  folk. Dopatrzyć się tu można wpływów King Crimson, Pink Floyd, ale też Deep Purple i Led Zeppelin. Przede wszystkim jednak płyta objawia światu jeden z największych talentów gitarowych ery rocka: siedemnastoletniego wówczas Michaela Schenkera. To on jest główną atrakcją płyty, to on jest (wraz z bratem) twórcą całej muzyki, choć reszta wcale nie odstaje od tego wysokiego poziomu. W myśl ówczesnej cudownej prawidłowości, każdy z muzyków trzymający w ręku instrument muzyczny grał w zespole „pierwsze skrzypce”, każdy był postacią pierwszoplanową.

„Lonesome Crow” to siedem mistrzowsko wykonanych niezwykle pięknych , nastrojowych i wciągających kompozycji. Każdy dźwięk jest doskonale przemyślany i doskonale współgra z pozostałymi. Pełno tu zmian tempa, melodii i klimatów, a także długich gitarowych pasaży i solówek. Są też zagrywki transowe, eksperymenty brzmieniowe, elementy psychodelii i orientalizmy. Cały album aż kipi od pięknych melodii, świetnych pomysłów i rozwiązań. Już rozpoczynający album „I’m Going Mad” ze swoją intensywną bujającą rytmiką osadzoną gdzieś blisko Deep Purple, jest swoistym przedstawieniem nieprzeciętnych osobowości: wspomnianego już gitarzysty, ale także Klausa Meina – wokalisty o charakterystycznej, czystej barwie, dużej sile i skali głosu. Zaczyna się od perkusyjnego wstępu, dalej dołączają kolejno: gitara rytmiczna, mocny bas i solówka młodszego Schenkera. Partia wokalna (częściowo mówiona, częściowo wykrzyczana) pojawia się dopiero w połowie utworu. Odwrotnie jest w „It All Depends” gdzie krótki tekst pojawia się na samym początku, a potem następuje galopada instrumentalistów  – tym razem kojarzące się z Black Sabbath. Balladowo – progresywnie ze szczyptą psychodelii robi się w „Leave Me”; wierzyć się nie chce, że napisał to ktoś kto jeszcze nie miał w kieszeni dowodu osobistego. 17-latek z Hanoweru stworzył coś, do czego wielu gitarzystów pracujących całe życie nad swoim warsztatem, nie miało okazji się nawet zbliżyć. Pod względem aranżacyjnym jednym z najciekawszych momentów albumu jest „In Search Of The Peace On Mind”. Po mocnym otwarciu wchodzi chóralna partia a capella, po której rozpoczyna się balladowa część utworu. W połowie utworu mamy nagłą zmianę klimatu – ostre dźwięki gitary prowadzą do ostrego, wykrzyczanego przejmującego finału. „Action” to dynamiczny, nieco jazzujący kawałek zbudowany na mocnej linii basu. Zresztą przez cały album gitara basowa jest bardziej słyszalna od rytmicznej, co jest zresztą wielkim plusem tej płyty.

Największe jednak wrażenie robi zamykający album, ponad 13-minutowy utwór tytułowy. Najdłuższy jaki grupa nagrała w całej swej długiej karierze. A także jedno z ich największych arcydzieł, pełne zmian tempa, nastroju i motywów mogący kojarzyć się z Pink Floyd. Psychodeliczny klimat, oniryczny bas na początek, za chwilę zryw i obłędne solo Michaela. Potem eksperymenty brzmieniowe a la Hendrix, swingujący bas i ponownie gitarowe odjazdy w stylu King Crimson. No i najbardziej niezwykły wątek:  uspokojenie i hipnoza jak w środkowej części „Fools” Deep Purple. Do momentu, kiedy Michael Schenker przedstawia swą kapitalną kreację. Klimat staje się nieco orientalny, a gitarzysta zachwyca wielką dojrzałością i polotem w budowaniu pięknych, natchnionych fraz. Tak około dziesiątej minuty pojawia się  najpiękniejsza solówka nie tylko na tym albumie, ale zarówno w dyskografii SCORPIONS jak i Michaela Schenkera. Koda tego arcydzieła to ponowne hard rockowe grzanie, które kończy jeden z najwspanialszych albumów w historii rocka!

Niedługo potem skład personalny zespołu trochę się posypał. Michael Schenker jako pierwszy opuścił SCORPIONS przyjmując posadę gitarzysty w angielskiej grupie UFO ( na miejsce Berniego Marsdena). Rudolf był niezwykle dumny ze swego brata, choć jednocześnie martwił się o przyszłość grupy. Tym bardziej, że zrażony sytuacją Lothar Heimberg postanowił odejść, a on sam z Klausem zostali powołani do wojska. Wcześniej Klaus zapowiadał, że nie widzi szans na lepszą przyszłość i także opuszcza zespół.

Po zespole SCORPIONS pozostała jedna płyta i …długi. Wytwórnia zerwała kontrakt twierdząc, że „bez Michaela Schenkera ten zespół jest skończony”. Jednak Rudolf Schenker nie zamierzał tak łatwo się poddać. Po odbyciu służby wojskowej natknął się na niesamowitego gitarzystę Urlicha Rotha i razem z nim zaczęli odbudowywać zespół SCORPIONS na nowo. Ale to już inna historia.

Album „Lonesome Crow” ukazał się w wielu wersjach. Już w 1972 roku Brain Records wydał go pod dwoma tytułami. Ten drugi nosił nazwę „The Original”. Reedycje ukazywały się także jako „Gold Rock”, „Action” i „Starlight”. Poszczególne wersje różniły się także okładkami – najbardziej interesująca jest ta z roku 1982, na której wykorzystano obraz Rodney’a Matthewsa. Na szczęście zawartość muzyczna pozostawała niezmiennie ta sama. „Samotny Kruk” jest bowiem dziełem doskonałym i skończonym w każdym, nawet najdrobniejszym, szczególe.

ARMADA to kolejny przykład na to, jak wiele jeszcze zostało do odkrycia w starym brytyjskim rocku. Obok grupy Captain Marryat (o której pisałem już wcześniej) jest to jedno z moich wielkich osobistych odkryć ostatnich lat.

Główną postacią w tym zespole był Sammy Rimington, kompozytor wszystkich utworów i przede wszystkim kapitalny saksofonista, grający także na flecie, klarnecie i gitarach. Swoją muzyczną przygodę zaczął od wspólnych występów jazzowych w Szwajcarii z nowoorleańskim klarnecistą George’em Lewisem mając zaledwie 18 lat. Przed utworzeniem  ARMADY grał w różnych jazzowych grupach, a nawet sam powołał do życia jedną z nich o nazwie Sammy Rimington Band.

Wokalista Terry Cook (obecnie Cassidy) obdarzony fajnym, ciepłym głosem zaczynał od śpiewania w kościelnym chórze parafialnym, ale wkrótce potem przerzucił się na muzykę pop i rock. Współpracował z różnymi grupami, ale jak dla mnie to, co nagrał z zespołem Ginhouse (LP „Ginhouse” 1971) jest niesamowite, piękne i po prostu cudowne…  Urodzony w Hollywood Brian Stanley jako dziecko przybył z rodzicami do Anglii. Będąc dziesięciolatkiem nauczył się grać na basie, a mając lat osiemnaście został członkiem ARMADY. Po kilku latach wrócił do Stanów i jako muzyk sesyjny brał udział w nagraniach takich wykonawców jak The Beach Boys, Bryan Adams, Waterboys… Perkusista Alan 'Sticky’ Wicket grał wcześniej w różnych jazzowych i rockowych formacjach w Birmingham. Do dziś współpracuje z takimi artystami jak Brian Ferry, Mark Knopfler, Van Morrison, Bryan May… Ostatni ze składu, gitarzysta i pianista Geoff Skates od najmłodszych lat zafascynowany był Beatlesami, Stonesami. Uwielbiał też Johna Coltrane’a,  Buddy Richa i Milesa Davisa. Tuż przed wstąpieniem do ARMADY grał w zespole Blue Mountain, która w tym czasie dość regularnie otwierała koncerty grupom Audience, May Blitz i Genesis.

Płyta „Beyond The Morning” zawiera (jak głosi podtytuł) niepublikowane nagrania z lat 1972-1974.

Tak się zdarzyło, że ARMADA poza dwoma singlami nie wydała w epoce dużej płyty. Być może zabrakło im prężnego menadżera, odpowiedniej reklamy, może odrobiny szczęścia. Jednak na pewno nie zabrakło im ogromnego potencjału i talentu! Mamy tu bowiem do czynienia z muzyką przez duże „M”. Jest to absolutnie majstersztyk czystego progresywnego grania w połączeniu z jazz rockiem na bardzo wysokim poziomie. Coś dla miłośników King Crimson, Franka Zappy, starego Genesis. Płyta nie jest łatwa i od razu chwytająca za serce. Wymaga od słuchacza skupienia i uwagi choć nie jest aż tak trudna w odbiorze. Zapewniam, że znam bardziej zakręcone i trudniejsze w odbiorze płyty niż „Beyond The Morning„. Wchodzi ta muzyka do uszu powoli, ale jak już wejdzie, nie idzie się od niej uwolnić. Uzależnia! Dwanaście kapitalnych kompozycji, które zostały zarejestrowane na przestrzeni lat 1972-74 (z których tylko jedno, „Sail Away” pochodzi z roku 1974), a mimo tego słucha się tej płyty jak spójnej, przemyślanej całości. Już otwierający zbiór „Beyond The Morning #1” przykuwa uwagę zmianami nastrojów: od mocnego, rozpędzonego rytmu, po rozmyte dźwięki z saksofonem i delikatnym fortepianem w tle. „Fortunes Fool” mógłby kojarzyć się z dokonaniami Roberta Frippa i spółki. Dźwięki saksofonu bardzo przypominają mi te, którymi czarował swego czasu Mel Collins w King Crimson. Sammy Rimington wie jak używać swego instrumentu! W przepięknym „Mockingbird” zamienił go na flet i do spółki z wokalistą stworzyli coś, co bliskie jest klimatowi „I Talk To The Wind”. Snująca się, trochę senna, ale jakże wciągająca ballada! A po niej intensywny, z werwą zagrany „One In Ten” . Nie wiem czy grupa Colosseum nie powinna być zazdrosna o ten utwór! Każda z zamieszczonych tu kompozycji warta jest poświęcenia największej uwagi. To progresywne granie z najwyższej półki! Całość kończy „Steeplechase”, koncertowe nagranie z lipca 1973 roku pokazujące, że zespół doskonale potrafił improwizować na scenie kipiąc energią i kapitalnym zespołowym zgraniem. Przy okazji dodam, że ARMADA wielokrotnie występowała wspólnie z Wishbone Ash i Rare Bird. Jakość dźwięku na płycie jest niemal perfekcyjna, więc z całego serca polecam ją wszystkim w „ciemno”. Jestem pewien, że zadowoli ona wszystkich fanów klasycznego, progresywnego grania. A ja dalej będę kopał w archiwach muzycznych, by odkurzyć i przywrócić pamięć takim totalnie zapomnianym zespołom jakim niewątpliwie była ARMADA.

Kolejne dwa niezwykłe, sensacyjne można wręcz powiedzieć, wydawnictwa grupy PINK FLOYD wydane w limitowanym nakładzie do 500 egzemplarzy. Nie muszę dodawać jaką radość sprawiają mi takie płytowe rarytasy. A jest się naprawdę z czego cieszyć! Przypomnę, że ten znakomity zespół poza częściowo koncertowym albumem „Ummagumma” wydanym w 1969 roku nie publikował albumów „live” w tamtym czasie o czym już wspominałem w wpisie pt. „PINK FLOYD SPOD CHOINKI”  w marcu tego roku.

Pierwsze z tych wydawnictw, zachowując chronologię, to dwupłytowy album „A Collection Of Rare Live Instrumentals (1969 – 1971)”, będący kompilacją bardzo rzadkich, lub też wyjątkowych koncertowych nagrań zespołu z jego najciekawszego i najlepszego (zdaniem wielu) okresu. Te instrumentalne nagrania/rarytasy zostały zarejestrowane podczas różnych tras koncertowych po Europie jaki PINK FLOYD dali pomiędzy wydaniem albumów „More” a płytą „Atom Heart Mother”.

Już na sam początek dostajemy super niespodziankę – dwa bardzo psychodeliczne i nigdy nie wydane na płytach(!) utwory „Corrosion” oraz „Moonhead” połączone  w jedną całość. Ten drugi pojawi się raz jeszcze na drugim dysku w innej wersji. Następna kompozycja to 20-minutowy „Interstellar Overdrive”. Fantastyczny, megapsychodeliczny utwór z gościnnym udziałem… Franka Zappy na drugiej gitarze! To niesamowite wydarzenie udokumentowano także zdjęciem opublikowanym na tylnej stronie okładki tego podwójnego CD. Kompozycja „Violent Sequence” Ricka Wrighta została wykorzystana w filmie Michelangelo Antonioniego „Zabriskie Point” w 1970 roku. Trzy lata później to cudo w nieco zmienionej wersji pojawi się na słynnym albumie „Dark Side Of The Moon” jako „Us And Them”. Tutaj mamy wersję krótszą o dwie minuty. Po niej następuje suita  „Atom Heart Mother”, która została zarejestrowana w paryskim Theatre des Champs-Elysees 23 stycznia 1970 r, a więc dziewięć miesięcy przed ukazaniem się płyty na rynku. Oczywiście wersja koncertowa różni się od tej znanej z oficjalnego wydawnictwa. Bez orkiestry symfonicznej i  chóru. Za to wykonana w mocnym rockowo – progresywnym stylu.Robi ogromne wrażenie! Tak jak i następne rozbudowane do 11 minut nagranie „Main Theme From 'More’ „ ze świetną improwizowaną partią solową na bębnach w wykonaniu Nicka Masona. Pierwszą płytę kończą dwa połączone ze sobą tematy pochodzące z tytułowej kompozycji z drugiego albumu „A Saucerful Of Secrets”:  „The End Of The Begining” i „Celestial Voices”.

Drugi krążek rozpoczyna „Interstellar Overdrive” tym razem bez Franka Zappy w nieco krótszej, 14-minutowej wersji. Wciąż psychodeliczny i hipnotyzujący. Z kapitalnymi partiami gitary Davida Gilmoura i pulsującym basem Rogera Watersa. Z kolei „Quicksilver” i „Moonhead” to popis grającego na klawiszach Ricka Wrighta. Czarodzieja biało-czarnych klawiszy! Przy utworze „Careful With That Axe, Eugene” zawsze wymiękam. Uwielbiam ten utwór! Za wszystko: za niesamowitą atmosferę, za klimat, za pomysł i wykonanie. Po prostu uwielbiam i już! Awangardowy „Sysyphus” jest kompozycją, którą Rick Wright przygotował na studyjną część albumu „Ummagumma”. Zespół na scenie wykonywał ją bardzo rzadko i jest to jedyna najlepiej dźwiękowo zachowana wersja koncertowa! Ale największa  bomba tego wydawnictwa została zachowana prawie na sam koniec. Myślę, że każdy fan klasycznego rocka, nie wspominając fanów PINK FLOYD, chciałaby usłyszeć jak brzmi jedyna OCALAŁA wersja „Alan’s Psychodelic Breakfast”, o której krążyły legendy i o której czytało się jedynie w zagranicznych książkach! Całość tego niezwykłego albumu kończy pięciominutowy „Blues”.

Na koniec słów kilka o jakości tych nagrań. Otóż na 160 minut muzyki jaką tu dostaliśmy połowa z nich (czyli 80 minut!) brzmi doskonale, poprzez naprawdę dobrą (50 minut) i przeciętną, ale do zaakceptowania (30 minut). Tak więc tych gorszej jakości nagrań nie jest aż tak wiele. Pod względem historycznym, te unikatowe i nigdy wcześniej nie publikowane rarytasy warte są poznania bez względu na ich techniczną jakość! I są po prostu bezcenne!

Problemu z jakością dźwięku nie ma natomiast kolejne, także dwupłytowe wydawnictwo „Live In Montreux 1972”, które jest zapisem genialnego występu PINK FLOYD w Altes Cassino 21 października 1972 roku w tym jakże pięknym szwajcarski mieście (było to tuż po wydaniu albumu „Atom Heart Mother”).

Koncert ten został bowiem zarejestrowany na dwóch profesjonalnych magnetofonach Uher ustawionych tuż przy scenie. A ponieważ akustyka w tym miejscu była ponoć legendarna, tak więc całość brzmi fantastycznie! Ta płyta śmiało mogłaby wyjść jako regularna pozycja „live” i być ozdobą oficjalnych płyt w dyskografii zespołu. Tym bardziej, że mamy tu do czynienia z PINK FLOYD w najwyższej, szczytowej wówczas formie! I to  nie przypadek, że wielu znawców twórczości grupy uważa ten właśnie koncert za najlepszy jeśli nie w całej karierze, to na pewno w tym okresie! Poza tym materiał został lekko odszumiony, słychać większą ilość basu i tonów wysokich, więc brzmi to imponująco!

Zaprezentowano tu 11 utworów, w tym m.in. „Cymbaline” , „Falt Old Sun” , „The Embryo”, „Set The Controls For The Heart Of The Sun”,  „More Blues”. Większość z nich trwa zdecydowanie grubo ponad 10 minut. Jedynie „Green Is The Colour” i „Just Another 12 Bar” oscylują w granicach trzech i pięciu minut. Dodano też dwa nagrania bonusowe: „Intersteller Overdrive” i „Astronomy Domine” z występu z następnego dnia. I to jest ten PINK FLOYD jaki fani (ja także) uwielbiają najbardziej: wciąż eksperymentalny, wciąż czarujący psychodelicznym brzmieniem, ale także potrafiący zagrać mocno, hard rockowo! Do tego mamy niesamowicie cudowne partie Gilmoura i Wrighta – w takiej formie zespół nigdy wcześniej, ani potem nie był. Przebił nawet jakże wyśmienity materiał z „Ummagummy”! Rzecz niemal nie do uwierzenia i wyobrażenia! Wielka szkoda, że z tego jakże magicznego 1970 roku nic oficjalnie nie zostało wydane. Na szczęście jednak wciąż ukazują się odnalezione w  archiwach nagrania, które sprawiają radość fanom klasycznego starego rocka! Płyta „Live In Montreux 1970” jest tego najlepszym dowodem! Czekam więc na więcej…

Początki  freak beatowej grupy WIMPLE WINCH sięgają roku 1963, kiedy to perkusista Larry King, wokalista i gitarzysta Dee (Demetrious) Christopholus, oraz gitarzysta John Kelmen grali razem w manchesterskiej formacji beatowej FOUR JUST MEN przemianowanej następnie w JUST FOUR MEN. Zespół osiągnął lokalny sukces. Może nie na miarę The Hollies, czy Herman’s Hermits, nie mniej mógł się już pochwalić singlem wydanym w listopadzie 1964 roku i kolejnym w styczniu roku następnego. Kiedy pod koniec 1965 roku niespodziewanie opuścił ich basista, całe Boże Narodzenie spędzili na poszukiwaniach i przesłuchaniach nowego muzyka. Dość szczęśliwie szybko natknęli się na Barry’ego Ashalla i już z nowym basistą postanowili zmienić nazwę na WIMPLE WINCH. Zaangażowali także nowego menedżera, Mike’a Carra, który był właścicielem dużej kawiarni „The Sinking Ship” w Stockport (ok 10 km od Manchesteru).  Piętro wyżej cała czwórka dostała tam zakwaterowanie. W tej to kawiarni grupa regularnie dawała swe występy. W Manchesterze szybko rozeszła się wieść, że w „The Sinking Ship” grają energetyczną muzykę. Zaczęło przychodzić coraz więcej fanów, coraz więcej grup chciało tam grać swe koncerty i wkrótce z kawiarni zrobił się klub muzyczny o sławie wychodzącej daleko poza Manchester. WIMPLE WINCH w marcu 1966 roku podpisują kontrakt muzyczny z wytwórnią płytową Fontana i miesiąc później ukazuje się ich pierwszy singiel „What’s Been Done” / „I Really Love You”. Pomimo promocji radiowej, nagranie nie weszło na listy przebojów. Wydany w czerwcu drugi singiel „Save My Soul” / „Everybody’s Worried Bout Tomorrow” zdobywa lokalną sławę. Szczególnie mega intensywny (jak na rok 1966!) utwór „Save My Soul” robi niesamowite wrażenie! Osobiście jestem nim zauroczony!

W tym samym czasie John Kelman współpracuje też z piosenkarzem Wayne Fontaną i jego ówczesnym zespołem Opposition. Gra z nimi koncerty i bierze udział w sesjach nagraniowych. To jego gitarę słychać w piosence „Pamela, Pamela”. Jednak wciąż pozostaje w swojej macierzystej formacji, a ta pod okiem nowego producenta realizuje kolejne nagrania i w styczniu ukazuje się trzeci singiel „Rumble On Mersey Square South” / „Atmospheres”. Utwór ze str. B dosłownie rozkłada na łopatki! Serio! To już była prawdziwa psychodelia! Do dziś powszechnie uważa się ten i poprzedni singiel za szczytowe osiągnięcia freakbeatu! A na giełdach płytowych oryginalne małe płytki WIMPLE WINCH w idealnym stanie kosztują średnio 500 funtów każda.

Powrót grupy do Stockport i do „Shinking Ship” o mały włos nie zakończył się tragedią. W nocy, kiedy muzycy spali wybuchł pożar. Na szczęście wszyscy zdążyli się ewakuować, nikt nie odniósł żadnych obrażeń. Niestety cały sprzęt muzyków spłonął doszczętnie. Nic nie udało się uratować. Mike Carry co prawda był ubezpieczony, ale kwota z tego tytułu nie wystarczyła na wymianę instrumentów i całego sprzętu nagłaśniającego. Przetrwali do lata 1967 roku, po czym podjęli decyzję o rozwiązaniu grupy.

Larry King i Barry Ashall założyli później progresywny zespół Pacific Drift wydając w 1970 roku bardzo dobrą płytę „Feelin’ Free” łącząc elementy opartego na brzmieniu organów  prog rocka w połączeniu z folkiem, psychodelią i muzyką klasyczną. Po rozpadzie Pacific Drift ich drogi się rozeszły, a Larry został profesjonalnym fotografem.

Ten pięknie wydany, oczekiwany od ponad 20 lat(!) brytyjski  CD WIMPLE WINCH zatytułowany „Tales From The Sinking Ship” („Opowieści z tonącego statku”) zawiera aż 29 nagrań – w tym utwory FOUR JUST MEN (!) i JUST FOUR MEN. Ponadto mamy tu nagrania z singli, utwory które nagrywane były z myślą o wydaniu dużej płyty, nagrania demo… Słowem: RARYTASY!

Ta tragicznie niedoceniona grupa mimo, iż nagrała tylko trzy single zasługuje na uwagę i zainteresowanie wszystkich wielbicieli muzyki beatowej , freak beatu i rhythm and bluesa, oraz rodzącej sie psychodelii.  Do płyty CD dołączono booklet z historią zespołu, licznymi archiwalnymi i unikalnymi zdjęciami. Niewątpliwie jest to pozycja, która wzbogaciła moją wiedzę o muzyce brytyjskiej pierwszej połowy lat 60-tych ubiegłego wieku. I po którą sięgam tak często, że kurz na niej nie zdąży osiadać.